Onderwijs en zorg, belangrijke elementen in zo’n vooruitstrevend land als Nederland. Iedereen heeft er wel een mening over. Wat volgens mij ook logisch is, want in het onderwijs worden kinderen en jongeren opgeleid om in de toekomst een steentje bij te kunnen dragen aan de maatschappij. Dat lijkt mij althans de bedoeling. Een deel van deze kinderen en jongeren komt later in de zorg terecht. En de zorg vinden we allemaal heel belangrijk, want wie wil er nou geen bekwame dokters, vaardige zusters en pedagogisch geschoolde Clini Clowns? (Niet sarcastisch.)

Hoe ziet het onderwijs er nu uit? Er zijn mensen die het leuk vinden om met allerlei termen te smijten. Termen als ‘Passend Onderwijs’, ‘Onderwijs op Maat’, ‘differentiatie’ en ‘handelingsplannen’. Deze termen geven het punt dat ik wil maken eigenlijk al weg, maar waar het op neer komt is: het onderwijs wordt aangepast aan de behoeften van de leerling. In het onderwijs wordt steeds meer ingespeeld op de talenten en noden van de individuele leerling. Ik vind dit een goede zaak. Er is namelijk niemand die het normaal vindt om een vis te beoordelen op zijn hardloopsnelheid.

Hoewel het onderwijs steeds meer gericht is op de individuele behoeften van de leerlingen, lijkt het in de zorg steeds meer te gaan over het volgen van protocollen. En dat verbaast mij. Onderwijs moet zo veel mogelijk op maat, de zorg werkt vanuit vooraf opgestelde protocollen waar niet (of nauwelijks) vanaf wordt geweken. Heel zwart-wit gezegd lijkt het alsof er in het onderwijs ‘out-of-the-box’ gedacht en gewerkt wordt (en moet worden) en dat er in de zorg ‘in-the-box’ gedacht en gewerkt wordt. Dat vind ik echt heel gek.

Gezien het feit dat ‘dokter Internet’ zo ontzettend veel betrouwbare (en onbetrouwbare) informatie bezit, googelt iedereen zich suf bij klachten als een zere pink en een blauwe knie. Als je weet wat je waar moet zoeken, is het naar mijn idee heel goed om informatie in te winnen. Jezelf inlezen is natuurlijk nooit verkeerd, als je maar zeker weet dat de informatie betrouwbaar is. Met al die informatie gaan we naar de huisarts. We weten wat we mankeren en wat er moet gebeuren, maar ja, de huisarts is toch echt degene die een recept moet uitschrijven voor de medicijnen. En dat doen ze niet zomaar, want dat is niet wat er in het protocol staat. Daar zit je dan met al je research. Of er een uitzondering gemaakt kan worden? Nee, natuurlijk niet, er wordt niet afgeweken van het protocol.

Als het gaat om hormonale anticonceptie gaat het nog een stapje verder. Vrouwen die van hun spiraal af willen en aan de telefoon expliciet vermelden dat ze willen dat de huisarts de spiraal verwijdert, omdat ze last hebben van klachten als aanhoudende krampen, extreem bloedverlies en non-stop hoofdpijn, zijn de Sjaak. Het is namelijk protocol om te onderzoeken waar deze klachten vandaan komen. Wie zegt dat een hormoonspiraal daar de oorzaak van is? Een spiraal wordt niet zomaar verwijderd. Lekker is dat. Er zit iets in je lijf waar je vanaf wilt en iemand anders bepaalt voor jou of het er wel of niet in blijft zitten. Heel logisch in de ogen van de huisarts, want zo staat het in het protocol. Laten we vooral ‘in-the-box’ blijven denken.

De anticonceptiepil, nog zoiets. Als je in het verleden al een aantal van die kleine hormoonbommen hebt uitgeprobeerd en weet wat de effecten er van zijn op je lijf en je daarom alle bijsluiters downloadt en leest en een pil uitkiest waarvan jij denkt dat die wel eens bij je zou kunnen passen, dan heb je echt je tijd verspild. Je dacht toch niet echt dat jij inspraak had op zoiets belangrijks? Zoals altijd wordt er eerst Microgynon 30 voorgeschreven. Iedereen weet ondertussen wel dat deze pil enorm veel bijwerkingen heeft, bijvoorbeeld acne, extreme gewichtstoename en depressieve klachten. Supergoed voor je seksleven ook (not!). Maar ja, dit is nou eenmaal protocol.

Zorg op maat, een vak wat ik notabene op het mbo heb gehad (10 jaar geleden!) en waar ik leerde om altijd naar het individu te kijken en daarop mijn handelen aan te passen. Een vak waar ik leerde om ‘out-of-the-box’ te denken en waar ik tot op de dag van vandaag gebruik van maak. Niet alleen in het onderwijs, maar ook in het dagelijks leven. Waarom kan dit niet in de zorg? Waarom kan dit niet bij huisartsen en in ziekenhuizen? Met name in Nederland lijkt de zorg niet meer te draaien om de individuele behoeften en noden van de patiënt, maar om het volgen van protocollen en checklists. Waarom?

Ik heb een paar jaar in België gewoond en daar ging ik ook wel eens naar de huisarts. Mijn ervaring is dat daar wel geluisterd werd naar mijn vragen en behoeften. Dat het belang van de zorgvrager (ik dus) voorop werd gesteld en dat de zorgverlener (de huisarts) zijn handelen hierop afstemde en zo nodig aanpaste. De normaalste zaak van de wereld, want de beste zorg die er wat mij betreft is, is zorg die afgestemd is op het individu. En dit is dus voor iedereen anders. De laatste keer dat ik in België naar de huisarts ging met de vraag of ik weer(!) een jaarrecept kon krijgen voor medicijnen die in Nederland - volgens protocol - maximaal een jaar mogen worden voorgeschreven, zocht de huisarts ter plekke op wat de resultaten waren van het meest recente onderzoek over het gebruik van deze medicijnen. Er kwam geen protocol aan te pas!

Ik vraag mij echt af wanneer zorgverleners eens wakker worden. Stop met het blind varen op protocollen! Het belang van de zorgvrager moet centraal staan, niet het belang van de zorgverlener! Precies zoals het al jaren gaat in het onderwijs, zo zou het ook moeten gaan in de zorg. Als er in het onderwijs gewerkt wordt volgens de wet ‘Passend Onderwijs’, moet er wat mij betreft in de zorg gewerkt worden met de wet ‘Passende Zorg’. Dat laatste lijkt mij een mooie uitdaging voor het nieuwe kabinet. Succes ermee!